رادیوگرافی دیجیتال دندان: نگاهی به آینده تصویربرداری دندانپزشکی

رادیوگرافی دیجیتال دندان فرآیندی است که مانند رادیولوژی دندان به روش قدیمی، تصاویری را از اجزای دهان تهیه می‌کند. یکی از تفاوت‌های این فناوری با رادیولوژی قدیمی دندان این است که رادیوگرافی دیجیتال، قابلیت اسکن فوری ساختار دهان و ذخیره تصاویر دیجیتال بر روی کامپیوتر را دارد.

تعداد دندانپزشکانی که از دستگاه‌های رادیوگرافی دیجیتال دندان استفاده می‌کنند، هر روز بیشتر می‌شود. زیرا با استفاده از این دستگاه‌ها می‌توانند دقت بیشتر، تشخیص راحت‌تر و درمان مؤثرتری داشته باشند و شرایط و مشکلات دندان‌ها را کنترل کنند.

تفاوت رادیوگرافی دیجیتال دندان با رادیولوژی دندان به روش قدیمی

علاوه بر تفاوتی که در بالا به آن اشاره کردیم، رادیوگرافی دیجیتال دندان تفاوت‌های دیگری نیز با رادیوگرافی معمولی دارد. دندانپزشک در رادیوگرافی دیجیتال به جای فیلم‌های X-ray قدیمی، از سنسورهای دیجیتال X-ray استفاده می‌کند. همچنین، میزان دوز پرتوی تابشی در رادیوگرافی دیجیتال دندان بسیار کمتر از رادیوگرافی قدیمی است. با این‌حال، تصاویر به‌دست‌آمده با استفاده از این تکنولوژی کیفیت بالاتری دارند و با برخورداری از طیف وسیع رنگ خاکستری، جزئیات بیشتری را با وضوح بالاتر برای دندانپزشک به نمایش می‌گذارند.

رادیوگرافی دیجیتال دندان چگونه انجام می‌شود؟

دندانپزشک‌ها به 3 روش از دندان عکس دیجیتال تهیه می‌کنند:

1. رادیوگرافی مستقیم دندان: دندانپزشک یک سنسور دیجیتال را در داخل دهان قرار داده و با کمک آن، تصاویر را ثبت می‌کند.
2. رادیوگرافی غیرمستقیم دندان: دندانپزشک با استفاده از یک اسکنر، عکس‌های تهیه شده به روش‌های قدیمی را در فرمت دیجیتال ملاحظه و بررسی می‌کند.
3. رادیوگرافی نیمه غیرمستقیم دندان: در این روش، دندانپزشک هم از سنسور دیجیتال و هم از دستگاه اسکنر استفاده می‌کند تا اشعه ایکس را به تصاویر دیجیتال تبدیل کند.

مزایای رادیوگرافی دیجیتال دندان

رادیولوژی دیجیتال دندان در مقایسه با رادیولوژی قدیمی مزیت‌هایی دارد که در ادامه می‌خوانید.

• عکس‌های دیجیتال حتی پوسیدگی‌های بسیار ریز بین دندان‌ها یا زیر ترمیم‌های (پرکردگی‌های) قدیمی، عفونت بافت استخوانی دندان، بیماری‌های لثه، آبسه یا کیست و اختلالات رشد فک را نشان می‌دهند. همچنین، دندانپزشک می‌تواند تومورهایی را در این عکس بررسی کند که در معاینات چشمی قابل مشاهده نیستند.
• دندانپزشک می‌تواند عکس‌های دیجیتال را بلافاصله بر روی مانیتور مشاهده نموده و کنتراست آن‌ها را برای بررسی دقیق‌تر جزئیات دستکاری کند. همچنین، امکان ارسال تصاویر بدون افت کیفیت نیز وجود دارد.
• تشخیص و درمان به‌موقع مشکلات دندان با کمک عکس‌های دیجیتال موجب صرفه‌جویی در زمان، هزینه و رفع ناراحتی‌های ناشی از این مشکلات می‌شود.
• سیستم های دیجیتال رادیوگرافی دندان به‌گونه‌ای هستند که نیازی به فرآیندهای شیمیایی ندارند و خبری از مواد زائد خطرناک و ورق‌های سربی رادیولوژی نیست. از این‌رو، این محصولات را می‌توان دوستدار محیط زیست دانست.
• سنسورهای دیجیتال و فسفر پلیت‌ها به اشعه ایکس حساس‌تر هستند و نسبت به فیلم‌های قدیمی، 50 تا 80 درصد کمتر به تابش اشعه نیاز دارند. این تکنولوژی، نشان‌دهنده پایبندی دستگاه رادیوگرافی دیجیتال دندانپزشکی به اصل ALARA (As Low As Reasonably Achievable) و تلاش برای کاهش حداکثری دوز پرتو و افزایش ایمنی در برابر آن است.
• ویژگی های رادیوگرافی دیجیتال دندان از جمله کنتراست، رنگی بودن تصاویر، سه‌بعدی بودن، وضوح بالا و امکان زوم به تشخیص و تفسیر جزئیات کمک می‌کند که به نوبه خود، در تشخیص و درمان بیماری‌ها و مشکلات تأثیر بسزایی دارد. دندانپزشک می‌تواند تصاویر را به مانیتور انتقال داده و تنظیمات مطلوب خود را بر روی آن‌ها اعمال کند.
• عکس دیجیتال دندان و دهان را می‌توان در پرونده الکترونیکی بیمار ذخیره و یا به مراکز و متخصصین دیگر ارسال کرد.

انواع رادیوگرافی دیجیتال دندان

رادیوگرافی دیجیتال دندان را می‌توان به‌صورت داخل دهانی (intraoral) یا خارج دهانی (extraoral) انجام داد. در رادیوگرافی داخل دهانی پرتوهای ایکس به داخل حفره دهان تابیده می‌شوند و جزئیات فوق‌العاده‌ای را از پوسیدگی، شرایط رشد دندان و وضعیت سلامت دندان و لثه به دندانپزشک نشان می‌دهند.

رادیوگرافی خارج دهانی به اندازه روش قبلی جزئیات را نمایش نمی‌دهد و نمی‌توان از آن برای بررسی مشکلات تک دندان استفاده کرد. با این‌حال، یک دستگاه رادیوگرافی دیجیتال دندان extraoral در تشخیص دندان نهفته، نظارت بر رشد فک و اختلالات احتمالی میان دندان‌ها، فک و مفاصل گیجگاهی فکی (TMJ) یا سایر استخوان‌های صورت کاربرد زیادی دارد.

رادیولوژی داخل دهانی شامل موارد زیر می‌شود:

رادیوگرافی بایت وینگ

در طول رادیوگرافی بایت وینگ (bitewing X-rays)، بیمار دندان‌های خود را بر روی فیلم می‌فشارد و آن فیلم، جزئیات دندان‌های بالا و پایین را در ناحیه مدنظر دهان نشان می‌دهد. هر عکس بایت وینگ در دندانپزشکی، تصویر یک دندان را از تاج (crown) تا تقریباً سطح استخوان نگهدارنده آن تهیه می‌کند. دندانپزشک با استفاده از تصویر بایت وینگ می‌تواند پوسیدگی بین دندان‌ها و کاهش تراکم استخوان به دلیل بیماری لثه را تشخیص دهد و یا تناسب روکش، ترمیم و یکدست بودن مواد با سایر قسمت‌های دندان را بررسی کند.

رادیوگرافی تک دندان دیجیتال یا پری اپیکال

این نوع رادیوگرافی نیز کل ساختار دندان را از تاج تا انتهای ریشه و استخوان نگهدارنده در یک ناحیه از فک بالا و پایین به نمایش می‌گذارد. دستگاه رادیوگرافی تک دندان دیجیتال در بررسی مشکلات ریشه دندان و ساختار استخوان اطراف آن کاربرد دارد. این دستگاه با نشان دادن تحلیل استخوان اطراف ریشه هر دندان به درمان بیماری‌هایی هممچون پریودنتیت و بیماری‌های پیشرفته لثه و ضایعات ریشه (آبسه) کمک می‌کند.

رادیوگرافی خارج دهانی نیز بر چهار نوع است:

رادیوگرافی پانورکس (پانورامیک)

دستگاه پانورکس دیجیتال در اطراف سر بیمار می‌چرخد و کل اجزای دهان شامل تمامی دندان‌های فک بالا و پایین را در یک عکس به تصویر می‌کشد. پزشک می‌تواند از رادیوگرافی پانورامیک دیجیتال در برنامه‌ریزی برای ایمپلنت دندانی، تشخیص دندان عقل نهفته و مشکلات فک و شناسایی تومور و کیست استفاده کند.

توموگرافی کامپیوتری چند مقطعی (MSCT)

این روش از رادیوگرافی دیجیتال دندان یک لایه یا یک بخش خاص از دهان را نشان داده و لایه‌های دیگر را تار می‌‌کند. دندانپزشکان از MSCT برای معاینه ساختارهایی استفاده می‌کنند که به‌طور واضح نمی‌توانند آن‌ها را ببینند.

تصویربرداری سفالومتریک

رادیولوژی سسفالومتریک کل سر را نشان می‌دهد و این قابلیت برای معاینه دندان‌ها در ارتباط با فک و صورت بسیار کاربردی است. متخصصین ارتودنسی از دستگاه رادیوگرافی سفالومتریک برای تعیین برنامه تراز کردن دندان‌ها استفاده می‌کنند.

سیالوگرافی یا تصویربرداری از غدد بزاقی

در این روش، ماده حاجب رادیوپک به غدد بزاقی تزریق می‌شود تا در فیلم X-ray قابل مشاهده باشند. سیالوگرافی معمولاً برای تشخیص مشکلات و بیماری‌های غدد بزاقی مثل انسداد یا سندروم شوگرن استفاده می‌شود. سندروم شوگرن یک بیماری خودایمنی است که مانع تولید بزاق و اشک می‌شود.

توموگرافی کامپیوتری با پرتوی مخروطی (CBCT)

CBCT ساختارهای داخلی بدن را به‌صورت یک تصویر سه‌بعدی نشان می‌دهد. از دستگاه CBCT اغلب در بیمارستان یا مرکز تصویربرداری استفاده می‌کنند. اما به‌تازگی به‌طور فزاینده‌ای در مطب دندانپزشکی برای شناسایی مشکلات استخوانی صورت، مانند تومورها یا شکستگی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. تصاویر CBCT همچنین برای ارزیابی استخوان هنگام قرار دادن ایمپلنت دندانی و کشیدن دندان استفاده می‌شود تا از عوارض احتمالی در طول و بعد از عمل جراحی جلوگیری شود.

تهیه عکس CBCT هشت برابر بیشتر از رادیوگرافی پانورامیک به تشعشع نیاز دارد. در عوض، دستگاه CBCT تصاویر را برش نمی‌دهد و پرتو مخروطی شکل آن هر دو ناحیه بالا و پایین دهان را به طور همزمان اسکن می‌کند. داده‌ها به وسیله یک پرتوی دوبعدی تهیه می‌شوند و این پرتو، تصاویری با وضوح بالا ایجاد می‌کند. سپس، تصاویر ترکیب شده و یک تصویر سه‌بعدی از ساختارهای استخوانی را تشکیل می‌دهند.

بهترین دستگاه رادیوگرافی دیجیتال دندان کدام است؟

همان‌طور که ملاحظه کردید، هر دستگاه رادیوگرافی دیجیتال دندان کاربردهای متفاوتی دارد. از این‌رو، دندانپزشک باید با در نظر گرفتن تخصص خود و نیازهای بیماران، دستگاه مناسب را تهیه کند.

اما انتخاب و خرید دستگاه رادیوگرافی دیجیتال دندان از میان تنوع گسترده‌ای که در مارکت وجود دارد، می‌تواند کار دشواری باشد. به همین منظور، دندانپزشکان محترم می‌توانند برای دریافت اطلاعات تخصصی و فنی درباره دستگاه‌ها، با شرکت تجهیزات پزشکی رئوف تماس گرفته و مشاوره رایگان دریافت کنند.

منابع

https://www.yourdentistryguide.com/digital-radiography/#:~:text=Digital%20radiography%20is%20a%20type,other%20oral%20structures%20and%20conditions.

https://www.byte.com/community/resources/article/dental-imaging-digital-dental-radiography

https://learn.renewdigital.com/blog/4-types-of-digital-dental-x-ray-machines